Դաղձ (լատ.՝ Méntha), շրթնազգիների ընտանիքին պատկանող կոճղարմատավոր, բազմամյա խոտաբույս։ Բոլոր տեսակների բնորոշ է սուր հոտավետ հոտ, նրանցից մեծ մասը պարունակում է մեծ քանակությամբ մենթոլ։
Այս ընտանիքի բույսերը իրարից տաբերվում են քիմիական կազմով, արտադրում են նյութափոխանակության տարբեր ցնդող նյութեր՝ մետաբոլիտներ (նյութափ...
Դազիֆորա (լատ.՝ Dasiphora fruticosa), տերևաթափ թուփ է՝ 0,2-105 սմ բարձրությամբ։
Տարածված է Կովկասում, ԽՍՀՄ-ի Եվրոպական մասում, Սիբիրում, Հեռավոր Արևեքում, հարավային Եվրոպայում, Չինաստանում, Ճապոնիայում, Հյուսիսային Ամերիկայում, Մոնղոլիայում, Միջին Ասիայում։
Հայկական ԽՍՀ-ում հանդիպում է Ախուրյան գետի վերին հոսանքներում, Սևանի ա...
Սոխ (Allium cepa), ամենատարածված, արժեքավոր և հնագույն բանջարեղեններից է, մշակվում է կլիմայական բոլոր գոտիներում և օգտագործվում գրեթե բոլոր կերակուրների մեջ։ Սոխը մեծ չափով օգտագործվում է նաև թարմ վիճակում, որպես աղցանային բանջար։
Սոխի սննդարար հատկությունները բնորոշվում են դրա մեջ գտնվող շաքարներով, (6-10%), սպիտակուցներով (մո...
Գազար (լատ.՝ Daucus), նեխուրազգիների (հովանոցավորներ) ընտանիքի երկամյա, հազվադեպ՝ միամյա կամ բազմամյա բույսերի ցեղ։
Հայտնի է մոտ 60, Հայաստանի Հանրապետությունում՝ 1 տեսակ՝գազար վայրի (D. carota)։
Մշակության մեջ տարածված է գազար մշակովին (D. sativus)։ Օգտագործում են սննդի մեջ (թարմ, եփած, պահածոյած) և որպես դեղամիջոց՝ սակավարյո...
Գոճմակազգիների ընտանիքին պատկանող 0,3-1,5 մ բարձրության թուփ է։ Աճում է ենթալպյան գոտու սաղարթավոր անտառներում, հիմնականում ստվերոտ, հումուսային խոնավ հողերում, ցաքուցրիվ, ոչ մեծ բուսուտներով։ Վաղ գարնանը, երբ ձորակներում ու հեղեղատներում դեռևս նստած է ձյունը, բոլորովին տերևազուրկ բույսի ճյուղերը (այստեղից էլ տերևատ անունը) ծածկ...
Բռնչի սովորական (լատ.՝ Vibúrnum ópulus), պատկանում է ցախակեռասազգիների ընտանիքին։ Խոշոր թուփ է, որն աճում է մինչև 4 մ։ Ընձյուղները մերկ են և կարմրավուն երանգով։ Տերևները 3-5 բլթականի են և ունեն 5-10 սմ երկարություն և 5-8 սմ լայնություն։ Ծաղիկները սպիտակ են։
Ծաղկում է մայսի-հունիս ամիսներին, իսկ պտուղները հասունանո...
Բոխնի (լատ.՝ Angelica), հրեշտակաբույս, պկվախոտ, անգեղիկ, նեխուրազգիների (հովանոցավորներ) ընտանիքի երկամյա կամ բազմամյա խոտաբույսերի ցեղ։ Հայտնի է մոտ 50 (այլ տվյալներով՝ 80), ՀՀ-ում 1 տեսակ՝ բոխնի Տատյանայի (A. tatianae)։
Ցողունը սնամեջ է, հաստ, վերին մասում՝ ճյուղավորվող, բարձրությունը՝ մինչև 4մ, ստորին տերևները կոթունավոր են՝...
Բոգ (լատ.՝ Gentiana), օձի դեղ, օձի սխտոր, ճնդիան, փինջան ծաղիկ, բոգազգիների ընտանիքի միամյա, երկամյա և բազմամյա խոտաբույսերի ցեղ։ Հայտնի է 400, ՀՀ-ում՝ 11 տեսակ՝ բոգ ցրտակայուն (G. gelida), բոգ ջրային (G. aguatica), բոգ կովկասյան (G. caucasea), բոգ հովանոցային (G. umbellata) և այլն։
Ցողունը կանգուն է, բարձրությունը՝ 3-70 (100) ...
Բավեղ (լատ.՝ Phlomis), խռնդուկ, խուլեղինջազգիների (շրթնածաղկավորներ) ընտանիքի բազմամյա խոտաբույսերի կամ կիսաթփերի ցեղ։ Հայտնի է ավելի քան 100, ՀՀ-ում՝ 3 տեսակ՝ բավեղ արևելյան (Phlomis orientalis), բավեղ փշոտ (Phlomis pungens), բավեղ պալարակիր (Phlomis tuberosa)։
Ցողունը պարզ է կամ ճյուղավորվող, բարձրությունը՝ 20-150 սմ։ Տերևներ...
Բազուկ (լատ.՝ Beta), թելուկազգիների ընտանիքին պատկանող միամյա կամ երկամյա բույս։ Հայտնի է ճակնդեղի 13 տեսակ (11 վայրի և 2 մշակովի)։
Վայրի տեսակները տարածված են Միջերկրական ծովի ափամերձ շրջաններում, Առաջավոր Ասիայում, Կովկասում, Ղրիմում, Բալկաններում, Հնդկաստանում, Ֆրանսիայի, Մեծ Բրիտանիայի, Սկանդինավիայի առափնյա գոտիներում։ ՀՀ-...
Արևածաղիկ (լատ.՝ Helianthus), արևերթիկ, արևելած ծաղիկ, արևլան, աստղածաղկազգիների (բարդածաղկավորներ) ընտանիքի միամյա խոտաբույսերի ցեղ։ Եվրոպացիներն առաջին անգամ այդ բույսը տեսան մեքսիկական պրերիաներում, երբ հայտնագործեցին Ամերիկան։ 400 տարի առաջ նրանք այն բերեցին Եվրոպա և անվանեցին «արևի ծաղիկ»։
Լինում է յուղատու (47...
Արջընկույզ (լատ.՝ Datura), մորմազգիների ընտանիքի միամյա խոտաբույսերի, հազվադեպ՝ թփերի կամ ծառերի ցեղ։ Հայտնի է 10, ՀՀ-ում՝ 1 տեսակ՝ արջընկույզ սովորական (D. stramonium) կամ աջընկույզ գարշահոտ։ Տարածված է Տավուշի, Լոռու և այլ մարզերում։ Աճում է հացահատիկի ցանքերում, այգիներում, աղբոտ վայրերում։
Ցողունը սնամեջ է, եղանաձև ճյուղավո...
Արյունխմիկ (լատ.՝ Sanguisorba), արյունածուծ, արյունխոտ, կարմրագլխիկ, ջերմատակ, վարդազգիների (վարդածաղիկներ) ընտանիքի բազմամյա խոտաբույսերի, հազվադեպ՝ կիսաթփերի կամ թփերի ցեղ։ Հայտնի է 30, ՀՀ-ում՝ 1 տեսակ՝ արյունխմիկ դեղատու (S. officinalis)։
Դեղաբույս է. պարունակում է աղաղանյութեր, սապոնիններ, օսլա, ասկորբինաթթու, եթերայուղեր, ...
Արմավաթուփ, մուրտ (լատ.՝ Myricaria), կարմրանազգիների ընտանիքի տերևաթափ թփերի և կիսաթփերի ցեղ։ Հայտնի է մոտ 10, ՀՀ-ում՝ 1 տեսակ՝ արմավաթուփ աղվեսագի (M. alopecuroides)։
Ցողունը շագանակամոխրագույն է, բարձրությունը՝ 1, 5-2 մ։ Տերևները մանր են, նստադիր, գծանշտարաձև, ամբողջաեզր, ընձյուղի երկայնքով խիտ դասավորված։ Ծաղկաբույլը հասկ է,...
Արենախոտ (լատ.՝ Lythrum), արենախոտազգիների ընտանիքի միամյա և բազմամյա խոտաբույսերի ցեղ։ Հայտնի է 30, ՀՀ-ում՝ 4 տեսակ՝ արենախոտ մշտիկատերև (L. hissopifolia), արենախոտ կտավատատերև (L. linifolium), արենախոտ ճիպոտանման (L. virgatum), արենախոտ ուռատերև (L. salicaria)։
Ցողունը մերկ է կամ թույլ խավոտ, ճյուղավորվող, բարձրությունը՝ 50-1...
Արագլախոտ (լատ.՝ Erodium), ճայկտուց, կռնկախոտ, ծենի, խորդենազգիների ընտանիքի միամյա, երկամյա կամ բազմամյա խոտաբույսերի ցեղ։ Հայտնի է 60 (այլ տվյալներով՝ 90), ՀՀ-ում՝ 8 տեսակ՝ արագլախոտ հայկական (E. armenum), արագլախոտ Սոսնովսկու (E. sosnowskianum), արագլախոտ արագլային (E. ciconium), արագլախոտ խնդամոլային (E. cicutarium) և այլն։ ...
Ավլախոտ (լատ.՝ Sisymbrium), աղբաղբուկ, աղբուղ, խոզակնճիթ, կաղամբազգիների (խաչածաղկավորներ) ընտանիքի միամյա և բազմամյա խոտաբույսերի ցեղ։ Հայտնի է 80 (այլ տվյալներով՝ 90), ՀՀ-ում՝ 7 տեսակ՝ ավլախոտ դեղատու (S. officinale), ավլախոտ բարձր (S. altissimum), ավլախոտ երկբլթակ (S. bilobum), ավլախոտ Լյոզելի (S. loeselii) և այլն։ Հանդիպում ...
Ավելուկ (լատ.՝ Rumex), թրթնջուկ, թթվաշ, մատիտեղազգիների (հնդկացորենազգիներ) ընտանիքի միամյա, երկամյա և բազմամյա խոտաբույսերի և թփերի ցեղ։ Հայտնի է մոտ 150, ՀՀ-ում՝ 12 տեսակ՝ ավելուկ սովորական (R. acetosa) կամ թթվաշ, ավելուկ գանգուր (R. crispus), ավելուկ ալպիական (R. alpinus), ավելուկ ավելուկանման (R. acetoselloides), թրթնջուկ փո...
Աստղիկ (լատ.՝ Stellaria), աստղան ծաղիկ, մեխակազգիների ընտանիքի բազմամյա, հազվադեպ՝ միամյա խոտաբույսերի ցեղ։ Հայտնի է մոտ 100, ՀՀ-ում՝ 5 տեսակ՝ աստղիկ սովորական (S. media), աստղիկ չնկատված (S. neglecta), աստղիկ պարսկական (S. persica), աստղիկ մկնականջանմաև (S. anagalloides), աստղիկ հաստատերև (S. crassifolia)։
Տարածված է Սյունիքի,...
Աստղաբույս (լատ.՝ Astrantia), նեխուրազգիների (հովանոցավորներ) ընտանիքի բազմամյա խոտաբույսերի ցեղ։ Հայտնի է մոտ 10-12, ՀՀ-ում՝ 2 տեսակ՝ աստղաբույս ամենամեծ (A. maxima), աստղաբույս եռաբաժան (A. trifida)։
Ծաղկաբույլը պարզ հովանոց է, ծաղիկները՝ վարդագույն։ Ծաղկում է հուլիս-օգոստոսին։ Պտուղը գլանաձև, է, առանց պտղակրի։ Դեղաբույս է. պ...
