Կովկասյան ընձառյուծի անվտանգ միգրացիան` մարդկանց առօրեական հոգսերը թեթևացնելու միջոց (ֆոտոշարք)
![](https://econews.am/disk/21-03-18/8a5a502a301dad52a4514b47a4311908.jpg)
![](https://econews.am/disk/21-03-18/3ea926273199c03c644f17e9cf3d6e00.jpg)
![](https://econews.am/disk/21-03-18/f03dce371d1cd8a0ff12ef9b30b79775.jpg)
![](https://econews.am/disk/21-03-18/dce4e5fb0b3c4900c8c061318ebe2732.jpg)
![](https://econews.am/disk/21-03-18/668a136d335b744da68f0a28a57a7e5e.jpg)
![](https://econews.am/disk/21-03-18/787d7993de38b65d7e6c7fa4d5c436b5.jpg)
![](https://econews.am/disk/21-03-18/b536b719d97cae7c1a6c818c968b9488.jpg)
![](https://econews.am/disk/21-03-18/d298cbe0fbb670a56fbb2e1bd1a708b9.jpg)
![](https://econews.am/disk/21-03-18/6bfbae2d7335f8120f183c7c24216e93.jpg)
![](https://econews.am/disk/21-03-18/5605128cb6202425935be4336d44029f.jpg)
![](https://econews.am/disk/21-03-18/ad88ccd7cf7dac1480b4fc735da1e0bd.jpg)
![](https://econews.am/disk/21-03-18/9c9a5c668d0d3596685e8ade22a2f4ea.jpg)
![](https://econews.am/disk/21-03-18/88eb4287f2cfae922e83c0a7ae16c8da.jpg)
![](https://econews.am/disk/21-03-18/be2fbaf462f1165842393b2f053b598e.jpg)
![](https://econews.am/disk/21-03-18/06076e9a7cbce12aa604fa0d98ffb35b.jpg)
![](https://econews.am/disk/21-03-18/690f4a169091c29ee6e39c510b4ab3ac.jpg)
![](https://econews.am/disk/21-03-18/efd3775b5307a828b34738d5a7d24573.jpg)
![](https://econews.am/disk/21-03-18/4f76ca83db6ba02cb2680a99e0b19d6e.jpg)
![](https://econews.am/disk/21-03-18/4c05482cc0f3836cd9a97140bffea488.jpg)
![](https://econews.am/disk/21-03-18/8759c9c91e03f50de1e34e40551a5fd4.jpg)
![](https://econews.am/disk/21-03-18/69b6e56b9b9f9f392513461dfdc79fa7.jpg)
![](https://econews.am/disk/21-03-18/a80326e3be61a8273371dc1f2997f8d3.jpg)
![](https://econews.am/disk/21-03-18/18a0862850a827c8cf51c7cd7b94b0d9.jpg)
![](https://econews.am/disk/21-03-18/da5bc4c4e8b9d27bd5c2b8e62af51f2b.jpg)
![](https://econews.am/disk/21-03-18/745b56141ad494b6624ef3e11258b295.jpg)
![](https://econews.am/disk/21-03-18/8a016ee92799f8a946bcb23d3c8fbd3d.jpg)
![](https://econews.am/disk/21-03-18/6aac90459bcaed5b89b280f9d011f165.jpg)
![](https://econews.am/disk/21-03-18/2e321208faff0a5f7e719d72e0bfa5f8.jpg)
![](https://econews.am/disk/21-03-18/67a22b10110a9bc57d88ba23d9d346c2.jpg)
![](https://econews.am/disk/21-03-18/8baded148244a1802cee7492fbd69918.jpg)
![](https://econews.am/disk/21-03-18/6d99fbcc2241b8e73e982473a7ea74ce.jpg)
![](https://econews.am/disk/21-03-18/5c510ca9bbb0efb3ca81c0aa1defd77d.jpg)
![](https://econews.am/disk/21-03-18/92308bc718bf899161c2f34c54f68c95.jpg)
![](https://econews.am/disk/21-03-18/a4512438114fcace56990910db3e80f4.jpg)
![](https://econews.am/disk/21-03-18/cdae314b9da207cdf0c6551ddf00dd4e.jpg)
![](https://econews.am/disk/21-03-18/d59be97906ed477217620f54737ef660.jpg)
![](https://econews.am/disk/21-03-18/3e18a99e69323f442c33e6df84371e54.jpg)
![](https://econews.am/disk/21-03-18/eeba7ff19ce59872b8e645d204497db1.jpg)
![](https://econews.am/disk/21-03-18/79492a212245ba3d9d7911b125af7fdd.jpg)
![](https://econews.am/disk/21-03-18/384b045879a250cf12aa006a39e14404.jpg)
![](https://econews.am/disk/21-03-18/58e0e9b418dc1f1f23f63b5c3e28ded5.jpg)
![](https://econews.am/disk/21-03-18/b2afd457e7d98dd7174d43661b115340.jpg)
![](https://econews.am/disk/21-03-18/77ebd8c643976d48344802dd8820f9a7.jpg)
![](https://econews.am/disk/21-03-18/cb887c895f980b04b6091b7a7bd96271.jpg)
![](https://econews.am/disk/21-03-18/06b80cd240c0cd25692ab4e353c5b065.jpg)
Կովկասյան ընձառյուծ, հայկական մուֆլոն, բեզոարյան այծ և գորշ արջ... Այս չորս տեսակի խոշոր կաթնասունների անվտանգ միգրացիան ապահովելու համար Վայրի բնության համաշխարհային հիմնադրամն (WWF) իրականացնում է «Հարավային Կովկասում էկոլոգիական միջանցքների ստեղծման աջակցություն» տարածաշրջանային ծրագիրը, որի հիմնական նպատակի հաջողությունն ապահովելու համար իրականացվում են նաև հարակից ծրագրեր: Կատարված աշխատանքներին առաջին ձեռքից ծանոթանալու նպատակով լրագրողական խումբն այցելեց նշված մարզերի որոշ համայնքներ:
«Հարավային Կովկասում էկոլոգիական միջանցքների ստեղծման աջակցություն» ծրագրի շրջանակներում սոցիալական բնույթի աջակցություն է ցուցաբերվել Արարատի, Վայոց ձորի և Սյունիքի մարզերի 7 համայնքների՝ Արևիս, Բռնակոթ, Թասիկ, Սալվարդ, Արտավան, Հորս և Զանգակատուն: Առաջին հայացքից սոցիալական բնույթի խնդիրների լուծումը դժվար է կապել կենդանիների միգրացիոն գործընթացների հետ, սակայն Բնության համաշխարհային հիմնադրամի Էկոլոգիական միջանցքների ծրագրի ղեկավար Արմեն Շահբազյանը մեզ հետ զրույցում նշում է՝ WWF-ը զբաղվում է զուտ բնապահպանական խնդիրներով, բայց մոտեցումները բոլորովին այլ են:
«Այս ծրագիրը կոչվում է ֆինանսական մասնակցության ծրագիր: Մենք խթանում ենք համայնքի կողմից մասնակցությունը՝ համայնքնի խնդիրների լուծմանը: Այսինքն, մենք ուզում ենք, որ համայնքը մտածի, որոշի և իր խնդիրները լուծի: Մենք վստահ ենք, որ եթե իրենք չունենան այդ մոտեցումը, ապա բնապահպանական հարցերով էլ չեն կարողանալու զբաղվել: Մեր թիրախային կենդանիները բեզոարյան այծերն են, հայկական մուֆլոնը, կովկասյան ընձառյուծն ու կովկասյան գորշ արջը: Մեր նպատակն այն է, որ այդ կենդանիների նկատմամբ պահպանությունն ավելի բարձր մակարդակի լինի, բայց մենք ուզում ենք, որ համայնքը նույնպես մասնակցի դրան: Մենք նրանց միջոցներ ենք տրամադրել, բայց պայման չենք դրել ինչ խնդիր լուծել. իրենք պետք է որոշեն: Մենք ուզում ենք, որ այդ մոտեցումն իրենց մոտ զարգանա»,- մանրամասնում է նա:
Ծրագրի շրջանակներում որոշ համայնքներում լուծվել է գիշերային լուսավորության խնդիրը, ինչը հնարավորություն կտա մարդկանց որոշ չափով վստահ լինել, որ վայրի կենդանիներն այլևս չեն մոտենա բնակավայրերին, իսկ կենդանիները՝ զգալով մարդկանց ներկայությունը ևս կզգուշանան: Այսպիսով, օրինակ՝ Զանգակատուն համայնքում իրականացվել է 3.5 կմ երկարությամբ ցանցի ստեղծում, 85 հատ էներգախնայող լապտերների և 36 էլեկտրասյուների տեղադրում:
«Միայն այս վերջին փուլի ընթացքում այս 7 համայնքների (Արևիս, Բռնակոթ, Թասիկ, Սալվարդ, Արտավան, Հորս և Զանգակատուն) համար տրամադրվել է մոտ 30 մլն դրամ: Բայց իրենք էլ են ներդրումներ արել, նաև աշխատանքի տեսքով, գործով էլ են մասնակցել: Բնակիչների արձագանքը շատ դրական է, և ես կասեի, որ այս՝ բնակիչներին հնարավորություն տալու մոտեցումը շատ ավելի արդյունավետ է, քան երբ դրսից մարդ է գալիս և ինքն է որոշում, թե տեղում ինչ է պետք: Ծրագիրը լինելու է շարունակական, արդեն անցնելու ենք կոնկրետ միջոցառումների կենդանիների պահպանության գծով»,- ասաց Արմեն Շահբազյանը:
WWF հայաստանյան գրասենյակի ղեկավար Կարեն Մանվելյանը ևս ընդգծում է համայնքի բնակիչների մասնակցության կարևորությունը՝ ասելով. «Մենք փորձել ենք ֆինանսավորել իրենց գաղափարները: Զանգակատուն գյուղում առաջնահերթ խնդիրներից մեկը եղել է փողոցային լուսավորության խնդիրը: Այսպիսով, 3.5 կմ հատվածն ամբողջությամբ լուսավորվել է ծրագրի շրջանակներում, բացի դրանից մենք իրենց հետ կնքում ենք բնապահպանական պայմանագիր՝ 10 տարի տևողությամբ և տրամադրում ենք գումարներ, որպեսզի իրենք կարողանան իրականացնել նաև բնապահպանական որոշ ծրագրեր: Նաև նախատեսում ենք գումար գյուղի տարբեր խնդիրները լուծելու համար: Կոնկրետ այս գյուղում տարեկան մոտ 7000 եվրոյի չափ իրենք կունենան ազատ գումար, որը կարող են օգտագործել ըստ իրենց հայեցողության՝ գյուղի կարիքների համար»:
Զանգակատուն համայնքի ղեկավար Էմին Սահակյանն էլ լրագրողների հետ զրույցում ընդգծում է՝ լուսավորություն կար, սակայն քիչ ծավալով. «Գիշերով, որ անցնեք, կտեսնեք գյուղն ինչքան է սիրունացել»:
Պարույր Սևակի հայրենի գյուղը. հպարտությամբ փաստում են գյուղի բնակիչները, սակայն նաև նշում, որ գյուղում դեռ լուծմանը սպասող շատ խնդիրներ կան:
Հաջորդ կանգառն Արտավան համայնքում էր, որտեղ բնակիչների կողմից առաջնահերթություն է տրվել համայնքի ճանապարհի բարեկարգման խնդրին: Արդյունքում կատարվել է ասֆալտապատման, փոսալցման, ճանապարհի հարթեցման աշխատանքներ: Բարեկարգվել են նաև գյուղամիջյան ճանապարհները: Կատարվել է նաև ջրագծի անցկացում և վերանորոգում: Աշխատանքների համար ծրագրի կողմից տրամադրվել է 13 մլն ՀՀ դրամ:
«Արտավան գյուղն անտառամեջ է, շրջակայքն ամբողջությամբ անտառներով է ծածկված և պարբերաբար անտառներից վայրի կենդանիներն իջնում են գյուղ՝ վնասներ են տալիս, արջերը մեղվափեթակներն են ջարդում, գայլերն են հաճախակի տեղանքում թափառում, իսկ լուսավորությունն արդեն կենսական պահանջ էր: Գյուղի 40-45 տոկոսն արդեն լուսավորվել է, կարծում եմ մյուս տարի կհասցնենք 100 տոկոսի: Մեր համայնքի 9 գյուղերից 7-ը արդեն լուսավորվել են»,- ասում է Զառիթափ խոշորացված համայնքի ղեկավար Սիմոն Բաբայանը՝ նշելով, որ համայնքը դեռ բազմաթիվ չլուծված խնդիրներ ունի:
Արտավան համայնքի մոտակա տարածքում WWF հայաստանյանի գրասենյակի, «Երիտասարդ կենսաբանների ասոցիացիա» ՀԿ, «Ջերմուկի զարգացման կենտրոն» ՀԿ նախաձեռնությամբ և լրագրողների մասնակցությամբ իրականացվեց նաև ծառատունկ: Այս կառույցների համագործակցությունն ուղղված է Արտավան հայամքում նաև էկոտուրիզմի զարգացմանը:
Լրագրողների այցելության ժամանակ Արտավան համայնքում առաջին անգամ վառեցին նոր լուսագիծը: «WWF-ն ու Երիտասարդ կենսաբանների ասոցիացիան համագործակցում են էներգախնայող արտաքին լուսավորության համակարգի ստեղծման շրջանակներում: Նշեմ, որ մենք օգտագործել ենք լեդ լամպեր, որպեսզի ավելի քիչ էներգիա սպառվի համայնքի լուսավորության հետ միասին»,- ասում է WWF բնապահպանական գծով պատասխանատու Արսեն Գասպարյանը:
Լրագրողական խումբն այցելեց նաև ծրագրի շրջանակներում աջակցություն ստացած 7 համայնքներից մի քանիսը: Բնակավայրերի առաջնահերթ խնդիրները հիմնականում նույնանման են՝ ջրագծի վերանորոգում, ջրի սանիտարական որակի, անխափան մատակարարման, լուսավորության ապահովում և այլն:
«Ծրագրի շրջանակներում լուծվել է լուսավորության և 3.5 կմ երկարությամբ ճանապարհահատվածի վերանորոգման խնդիրը: Աշխատանքներն ընթացել են իմ վերահսկողության տակ, կատարվել են բարձրագույն մակարդակով: Այն ժամանակ խավարի մեջ էինք, բայց հիմա երեկոյան ժամերին կարող ենք ազատ դուրս գալ, շրջել: Երկու փողոցում լուսավորությունն ընդհանրապես բացակայել է, իսկ որտեղ լամպերը չեն աշխատել, վերանորոգել ենք: Լուսավորությունը գրեթե լիարժեք ապահովված է»,- ասաց Սալվարդ համայնքի աշխատակազմի ղեկավար Հարութ Գալստյանը:
Սիսիանի խոշորացված համայնքի ղեկավար Արթուր Սարգսյանն էլ փաստում է՝ 30 համայնք խոշորացվել է, բայց գրեթե բոլոր համայնքներում խնդիրները միանման են: «Ընդհանուր խնդիրները վերլուծել ենք և ըստ առաջնահերթության դրանք լուծում են ստանում: Բռնակոթը Սիսիանի ամենախոշոր համայնքն է և ասեմ, որ այստեղ բոլոր խնդիրները գրեթե լուծված են: Կա դպրոցի վերանորոգման խնդիր, որի մասին բարձրաձայնել ենք և կարծում եմ առաջիկայում կլուծվի»,- ասաց նա:
Առանձնանում է միայն 2103 բնակիչ ունեցող Բռնակոթ համայնքի խնդիրը: Այստեղ առաջնահերթ են համարել աշակերտների համար լավագույն ճաշարանի ստեղծումը: Իրականացվել է «Դպրոցի խոհանոցի կառուցում» միջոցառումը, որի արդյունքում 72 աշակերտ կապահովվի ամենօրյա տաք սննդով։ Խոհանոցի հանդիսավոր բացումն ուղեկցվեց աշակերտների մեծ ոգևորությամբ և հյուրերի մասնակցությամբ:
Նյութը պատրաստվեց EcoNews.am բնապահպանական տեղեկատվական կայքի կողմից:
Այս թեմայով
![](/timthumb.php?src=https://econews.am/disk/12-09-23/b7c4e686dc359003d758ee55a27af324.jpg&w=300&h=200)
![](/timthumb.php?src=https://econews.am/disk/03-08-23/5f85b80b82d022d0e95410d9fb7523da.jpg&w=300&h=200)
![](/timthumb.php?src=http://econews.am/disk/19-10-22/42b7737ae395b2f30fda70a4912287ba.jpg&w=300&h=200)
![](/timthumb.php?src=http://econews.am/disk/18-10-22/71fc62c3f1efe20bfbd9d7ace47cfb83.jpg&w=300&h=200)
![](/timthumb.php?src=http://econews.am/disk/12-10-22/31036ab8a947a76de9cb83942cd48553.jpg&w=300&h=200)