Երեքնուկ (լատ.՝ Trifolium), ընդավորների ընտանիքի միամյա, երկամյա և բազմամյա խոտաբույսերի ցեղ։ Ցողունը գլանաձև է, տերևները՝ եռմասնյա, կան նաև 5—9 տերևներով, ծաղիկները մանր են (կարմիր, վարդագույն, դեղին, սպիտակ)՝ գնդաձև գլխիկի ձևով հավաքված ծաղկաբույլի մեջ։ Պտուղը ունդ է՝ 1—2, հազվադեպ՝ 4—6 սերմով։ Արմատն առանցքա...
Սպիտակ ակացիան (լատ.՝ Robinia pseudoacacia) ծառ է, պատկանում է ընդավորների (Fabaceae) ընտանիքին, ունի 25-30 մ (միջինը՝ 12 մ) բարձրություն, սփռվող սաղարթ, հաստ, մուգ և խորը ակոսավոր կեղև։ Սպիտակ ակացիայի արմատային համակարգը շատ հզոր է։ Նրա արմատները խորանում են մինչև 20 մ և ավելի։ Տերևները կենտ փետրավոր են, կարճ կոթուններով, որոն...
Վիշապածառ, վիշապենի, (լատ.՝ Dracaena), շուշանազգիների ընտանիքի բազմամյա ծառանման բույսերի կամ թփերի ցեղ։ Հայտնի է վիշապածառի մոտ 150 տեսակ, տարածված արևելյան կիսագնդի մերձարևադարձային և արևադարձային շրջաններում։ Բունը ճյուղավոր է, տերևները՝ գծային կամ նշտարաձև, ծաղիկները սովորաբար հուրաններում են․ պարզ, վեցանդամ, սպիտակ կամ դեղն...
Ծնեբեկ կամ ծնեփակ (լատ.՝ Aspáragus), շուշանազգիների ընտանիքի բազմամյա թփերի կամ լիանանման բույսերի ցեղ։ Ունի բազմամյա, խիստ ճյուղավորված կիսաթփեր ու լիաններ։ Բազմացողուն է, խիստ ճյուղավորվող։ Հայաստանում հայտնի է 7 վայրի տեսակ, որոնք տարածված են գրեթե բոլոր շրջաններում։
Կենսաբանական նկարագիր
Կոճղարմատավոր բույս է։ Ցողու...
Ագռավաչք (լատ.՝ Páris), շուշանազգիների ընտանիքի սողացող կոճղարմատով բազմամյա, թունավոր բույս։
Կենսաբանական նկարագիրՑողունի բարձրությունը՝ 30-40 սմ։ Տերևները ձվաձև կամ նշտարաձև են, ցողունի վրա օղականման դասավորված, ծաղիկները՝ գագաթնային, դեղնականաչավուն։ Ունի սև հատապտուղ։
ՏարածումԵվրոպայում և Ասիայում հայտնի է 6 տեսակ, ...
Սխտոր (Allium sativum), միամյա, վեգետատիվ ճանապարհով բազմացող բանջարային մշակաբույս, որի մշակովի տեսակները լայն տարածում ունեն սննդի, երշիկի ու պահածոների արդյունաբերության և ժողովրդական բժշկության մեջ։ Օգտագործվում է թարմ վիճակում ծանրամարս կերակուրների հետ որպես համեմունք, թթուների ու պահածոների մեջ՝ որպես յուրահատուկ համ ու բ...
Սոխ (Allium cepa), ամենատարածված, արժեքավոր և հնագույն բանջարեղեններից է, մշակվում է կլիմայական բոլոր գոտիներում և օգտագործվում գրեթե բոլոր կերակուրների մեջ։ Սոխը մեծ չափով օգտագործվում է նաև թարմ վիճակում, որպես աղցանային բանջար։
Սոխի սննդարար հատկությունները բնորոշվում են դրա մեջ գտնվող շաքարներով, (6-10%), սպիտակուցներով (մո...
Ծխածաղիկ (լատ.՝ Petunia, ֆր.՝ petun - ծխախոտ բառից), մորմազգիների ընտանիքի միամյա կամ բազմամյա խոտաբույսերի ցեղ։ Տարածված է արևադարձային երկրներում՝ Հարավային Ամերիկայում, հիմնականում Բրազիլիաում, աճում է Պարագվաում, Բոլիվիաում, Արգենտինայում և Ուրուգվայում։ Մի տեսակը Petunia parviflora Juss.հանդիպում է Հյուսիսային Ամերիկայում։ ...
Լոլիկ կամ պոմիդոր (Solanum lycopersicum), մորմազգիների (Solanaceae) ընտանիքին պատկանող մշակաբույս է։ Համարվում է ամենատարածված և արժեքավոր բանջարային կուլտուրաներից մեկն աշխարհում։ Օգտագործվում է տարբեր տեսակի կերակուրների մեջ՝ եփած, խորոված, թարմ վիճակում, որպես աղցան, ինչպես նաև թթու և աղը դրած վիճակում։Լոլիկը մեծ մասամբ օգտագ...
Կարտոֆիլը (լատ.՝ Solánum )` մորմազգիների (Solanaceae) ընտանիքի պալարապտղավոր բազմամյա խոտաբույսերի ցեղ։ Oսլա պարունակող պալարապտղավոր մշակաբույս է։
ԱնվանումԺամանակակից գիտական անվանումը՝ կարտոֆիլ տվել է Կասպեր Բաուգին 1596 թվականին իր «Theatri botanici» աշխատությունում, ավելի ուշ այդ անվանումը օգտագործեց Կարլ...
Շաղգամ (լատ.՝ Brassica rapa), կաղամբազգիների ընտանիքին է դասվում, կաղամբի ցեղի երկամյա բանջարային բույս։ Առաջին տարում ձևավորվում են վարդակը և արմատապտուղը, երկրորդում՝ ցողունը, ծաղիկները և սերմերը։ Ծաղկաբույլը վահան է, Շաղգամի սորտեր․ /․ Պետրովսկայա-1, 2․ Միլանսկայա սպիտակ կարմրագլուխ, 3․ Մայսկայա դեղին կանաչագլուխ պտուղը՝ երկփ...
Սոնիճ (լատ.՝ Nigella), գորտնուկազգիների (հրանունկազգիներ) ընտանիքի միամյա խոտաբույսերի ցեղ։ Հայտնի է 24 (25), ՀՀ-ում՝ 6 տեսակ՝ սոնիճ դաշտային (N. arvensis), սոնիճ ցանովի (N. sativa), սոնիճ արևելյան (N. orentalis), սոնիճ սրապսակաթերթ (N. oxypetala) և այլն։ Տարածված է բոլոր մարզերի ստորին և միջին լեռն, գոտիներում։ Աճում է չոր, կավ...
Շամբի (լատ.՝ Scirpus), գզիրուկ, ճլախոտ, բոշխազգիների ընտանիքի բազմամյա, սողացող կոճղարմատներով խոտաբույսերի ցեղ։ Հիմնականում ճահճային կամ գերխոնավասեր բույս է։ Հայտնի է մոտ 250 տեսակ։
Կենսաբանական նկարագիր
Ցողունը գլանաձև է կամ եռանիստ։ Ստորին տերևները թեփուկանման են, միջինները՝ գծային, խողովակավոր։ Լճային ծաղիկները երկսեռ են,...
Սիսեռ, (լատ.՝ Cicer), բակլազգիների (թիթեռնածաղկավորներ) ընտանիքի միամյա կամ բազմամյա բազմամյա խոտաբույսերի ցեղ։ Հայտնի է 27 տեսակ։ Մշակության մեջ տարածված է սովորական սիսեռ (C․ arietinum)։
ՀայաստանումՀՀ-ում վայրի վիճակում՝ 2 տեսակ՝
Սիսեռ շատ փոքրիկ (C. minutum)
Սիսեռ անատոլիական (C. anatolicum)։
Հանդիպում է Վայոց ձորի և ...
Տորոն (լատ.՝ Rúbia), զունար մատ, տորոնազգիների ընտանիքի բազմամյա խոտաբույսերի, կիսաթփերի և թփերի ցեղ։
Կենսաբանական նկարագիրՑողունը քառանիստ է, հիմնականում՝ մագլցող, երբեմն՝ կանգուն, ճյուղավորվող, բարձրանում է՝ 30-200 սմ։ Տերևները նշտարաձևից էլիպսաձև են, հակադիր, ամբողջական, ունեն տերևակիցներ, որոնք հաճախ մեծանում են, և ս...
Մանդակ (լատ.՝ Astrodaucus), աստղագազար, նեխուրազգիների (հովանոցավորներ) ընտանիքի երկամյա խոտաբույսերի ցեղ։ Հայտնի է 4, ՀՀ-ում՝ 2 տեսակ՝
Մանդակ արևելյան (լատ.՝ Astrodaucus orientalis)
Մանդակ պարսկական (լատ.՝ Astrodaucus persicus)։
Կենսաբանական նկարագիրՑողունը մերկ է, կլորավուն, բարձրությունը՝ մինչև 100 (150) սմ։ Տերևները մ...
Խաշխաշ կամ կակաչ (լատ.՝ Papaver), կակաչազգիների ընտանիքի միամյա, երկամյա կամ բազմամյա բույսերի ցեղ։ Հայտնի է մոտ 100 տեսակ։
Տարածում
Տարածված է առավելապես Հյուսիսային կիսագնդում։ Ձեթ և ափիոն պարունակող սերմեր ստանալու նպատակով մշակվում է մեկ տեսակը՝ խաշխաշի քնաբերը (լատ.՝ P. somniferum), որն ունի 8 ենթատեսակ։
Կենսաբանական նկա...
Ռեհան կամ շահասպրամ (լատ.՝ Ocimum), արքայիկ, ասպրամ, պատրուճ, խուլեղինջազգիների (շրթնածաղկավորների) ընտանիքին պատկանող խոտաբույսերի կամ կիսաթփերի ցեղ։ Ամենատարածված կանաչեղեններից է։ Ռեհանի հայրենիքը համարվում է Ասիայի հարավը, մասնավորապես Հնդկաստանը։ Հայտնի է 50 տեսակ։
ՀՀ բոլոր մարզերում տարածված է ռեհան մշակո վին (O. basilicu...
Կորնգան (լատ.՝ Onobrychis Adans), բակլազգիների (թիթեռնածաղկավորներ) ընտանիքի միամյա կամ բազմամյա խոտաբույսերի, հազվադեպ՝ թփերի ցեղ։ Հայտնի է ավելի քան 130 այլ տվյալներով՝ 100) վայրի տեսակ։ Մշակության մեջ կա 3 տենակ՝ սովորական կամ միահար, անդրկովկասյան կամ երկհար և ավազային կորնգան։
ԱնվանումԱնվանումը այլ լեզուներով. անգլ.՝ Sainf...
Դեղձենի (Լատիներեն` Prúnus pérsica` «պարսկական սալոր»), վարդազգիների ընտանիքի բույսերի ցեղ է։ Հայրենիքը գտնվում է հյուսիս-արևմտյան Չինաստանի Թարիմ գետի ավազանի և Քունլուն Շան լեռների հյուսիսային լանջերի արանքում գտնվող տարածաշրջանում, որտեղ այն մշակվել և դարձվել է ընտանի։
ՆկարագրությունՀայտնի է 5 տեսակ...
