Խնձոր (լատ.՝ Malus domestica), խնձորենու պտուղն է, որը երկիր մոլորակի ամենատարեց բնակիչներից է։ Այն հայտնի է դարձել մարդուն ավելի վաղ, քան մյուս բերքատու ծառերը։ Խնձորենու հայրենիքը համարվում է Կենտրոնական Ասիան։ Մեծ տարածում է գտել տնային խնձորենին։ Ներկայումս գոյություն ունեն խնձորենիների բազում տեսակներ, որոնք աճում են տարբեր...
Բամիա (Hibiscus esculentus), փիփերթազգիների (մոլոշազգիներ, տուղտազգիներ) ընտանիքի միամյա բույս։ ՀՀ-ում հիմնականում մշակվում է Արարատյան դաշտում։
ՁևաբանությունՑողունը ճյուղավորվող է, բարձրությունը՝ 30-200 սմ։ Տերևները երկարակոթուն են, խոշոր, թաթաձև-բլթակավոր կամ թաթաձև-բաժանված, թավոտ։ Ծաղիկները երկսեռ են, խոշոր։ Ծաղկում է ամռան...
Հնդկացորեն թաթարական (լատ.՝ Fagopyrum tataricum), մատիտեղազգիների ընտանիքի հնդկացորենի ցեղի միամյա մոլախոստ։ Գարնանային մոլախոտ է։
Ունի դարչնագույն, զարգացած առանցքային արմատներ և բոլոր կողմերից տարածող մազարմատներ։ Ցողունները կիսականգուն են, մերկ, հարթ, լավ ճյուղավորված, փաթաթվելու համեմատաբար պակաս հակումով։ Տարևները սրտաձև ե...
Մատիտեղը (լատ.՝ Polygonum) հնդկացորենազգիների ընտանիքին պատկանող բույսերի ցեղ է։ Բազմամյա և միամյա խոտաբույսեր են և կիսաթփեր։
Կենսաբանական նկարագիրՑողունները ուղիղ և սակավաճյուղ են, կամ փռված և ուժեղ ճյուղավորվող կամ թե փաթաթվող են։ Տերևներն ամբողջական են, ծաղկաբույլերը ծոցային կամ գագաթնային են։ Ծաղիկները երկսեռ են։ Ծաղկապատը ...
Խավարածիլ (լատ.՝ Rheum), հնդկացորենազգիների ընտանիքի բույսերի ցեղ։ Խոշոր բազմամյա խոտաբույսեր են՝ հզոր արմատներով։
Կենսբանական նկարագիր
Ծաղկակիր ցողունի բարձրությունը 1, 5 - 2, 0 մ է, մերձարմատային տերևները խոշոր են՝ հաստ, մսալի, հյութալի տերևակոթուններով։ Ծաղկաբույլը հուրան է կամ հասկիկ, ծաղիկները՝ երկսեռ, երբեմն միայն արական...
Հազար կամ սալաթ (լատ.՝ Lactuca sativa), բարդածաղկավորների (լատ.՝ Compositae) ընտանիքի Lactuca ցեղին պատկանող միամյա վաղահաս և ցրտադիմացկուն տերևաբանջար։ Համարվում է արժեքավոր և դիետիկ տերևաբանջար։
Գործածվում է բացառապես հում վիճակում՝ որպես աղցանային ուտեստ, և ունի բարձր սննդային արժեք։ Հարուստ է A, B1, B2 և C վիտամիններով և հա...
Գայլաթաթ (լատ.՝ Alchemilla), արծաթախոտ, ոսկեծիլ, չտաբլիթ, վարդազգիների (վարդածաղիկներ) ընտանիքի բազմամյա խոտաբույսերի ցեղ։ Հայտնի է մոտ 300, ՀՀ-ում՝ 19 տեսակ՝ գայլաթաթ մետաքսյա (A.sericea), գայլաթաթ հոդավորված (A. heteroschista), գայլաթաթ կոշտ (A. rigida), գայլաթաթ տարակոթուն (A.diversipes) և այլն։ Տարածված է Սյունիքի, Վայոց ձոր...
Կուրկուրան (լատ.՝ Hedysarum), բակլազգիների (թիթեռնածաղկավորներ) ընտանիքի բազմամյա, հազվադեպ՝ միամյա խոտաբույսերի, թփերի և կիսաթփերի ցեղ։
ՏեսակներՀայտնի է մոտ 70 (այլ տվյալներով՝ 150), ՀՀ-ում՝ 7 տեսակ՝ Կուրկուրան կովկասյան (H. caucasicum), Կուրկուրան նրբագեղ (H. elegans), Կուրկուրան մետաքսյա (H. sericeum), մանրաթեվ (H. micropter...
Եղբորոսին (լատ.՝ Cephalanthera), առէջագլխիկ, խոլորձազգիների ընտանիքի կոճղարմատավոր բազմամյա խոտաբույսերի ցեղ։ Հայտնի է 14, ՀՀ-ում՝ 5 տեսակ՝
Եղբորոսին կարմիր (Cephalanthera rubra),
Եղբորոսին քրդական (Cephalanthera curdica),
Եղբորոսին երկարատերեվ (Cephalanthera longifolia),
Եղբորոսին դամասոնյան (Cephalanthera damasonium),
Ե...
Եղեգնաբույս (լատ.՝ Arundo), շամբ, դաշտավլուկազգիների (հացազգիներ) ընտանիքի բազմամյա, խոնավասեր խոտաբույսերի ցեղ։ Հայտնի է 3, ՀՀ-ում՝ 1 տեսակ՝ եղեգնաբույս եղեգնանման (A.donax)։ Հազվադեպ հանդիպում է Արարատյան դաշտում և Արաքս գետի առափնյա տարածքներում, գետերի, առուների, լճերի ափերին։ Կոճղարմատը հաստ է ու երկար։ Ցողունը կանգուն է, ս...
Եռակողասերմիկ (լատ.՝ Tripleurospermum), աստղածաղկազգիների (բարդածաղկավորներ) ընտանիքի միամյա, երկամյա կամ բազմամյա խոտաբույսերի ցեղ։ Հայտնի է մոտ 30, ՀՀ-ում՝ 7 տեսակ՝ կովկասյան եռակողասերմիկ(Tripleurospermum caucasicum), անդրկովկասյան եռակողասերմիկ (Tripleurospermum transcaucasicum), մանրածաղիկ եռակողասերմիկ(Tripleurospermum par...
Եղբայրարյուն Տուրնըֆորի, Diphelypaea tournefortii, Дифелипея Турнефора:
Եղբայրարյուն (Դիֆելիպեա) Տուրնըֆորին հանդիսանում է Հայաստանի ամենագեղեցիկ և էկզոտիկ ծաղիկներից մեկը։ Դեռևս 1895 թվականին մեծ հայ պատմաբան Ղևոնդ Ալիշանը այսպես է գրել նրա մասին. «Եվ ծաղկանց թագավոր կամ թագուհի կըրնանք ըսել, գոնէ մեր երկրին մէջ. մեզի պա...
Եղբայրարյուն (լատ.՝ Diphelypaea), աղբերաց արյուն, ճրագախոտազգիների ընտանիքի բազմամյա, մակաբույծ խոտաբույսերի ցեղ։ Հայտնի է 3-4, ՀՀ-ում՝ 3 տեսակ՝ եղբայրարյուն կարմիր (D. coccinea), եղբայրարյուն ելենայի (D. helenae), եղբայրարյուն տուրնֆորի (D. tournefortii)։ Հանդիպում է Արագածոտնի, Կոտայքի, Տավուշի, Գեղարքունիքի և այլ մարզերում։ Ա...
Թալ (լատ.՝ Atriplex), թաղթ, մոխրաթելուկ, թելուկազգիների ընտանիքի միամյա կամ բազմամյա խոտաբույսերի, կիսաթփերի կամ թփերի ցեղ։ Հայտնի է մոտ 200 (այլ տվյալներով՝ 225), ՀՀ-ում՝ 12 տեսակ՝
Թալ թուրքմենական (Atriplex turcomanica),
Թալ շողուն (Atriplex nitens),
Թալ տարասերմ (Atriplex micrantha),
Թալ թաթարական (Atriplex tatarica),
...
Խարա (լատ.՝ Chara), ճաճանչային ջրիմուռների ցեղ։
ՏարածվածությունըԲնակվում է ՀՀ բոլոր մարզերի բնական և արհեստական, լճերում (Սևանա, Արփի, Ծովք, Պարզ, Թոխմախ, Երևանյան և այլն), դանդաղահոս ջրերում (Մեծամոր, Հրազդան)։
Արտաքին տեսքըՋրասույզ, ձիաձետանման, միատուն և երկտուն ջրիմուռներ են։ Ունեն կանաչ կենտրոնական առանցք (ցողուն), որի բա...
Թռչնաթաթ (լատ.՝ Cleome), կապարազգիների ընտանիքի միամյա, բազմամյա խոտաբույսերի կամ կիսաթփերի ցեղ։
ՏեսակներՀայտնի է մոտ 70 (այլ տվյալներով՝ 150), ՀՀ-ում՝ 1 տեսակ՝ թռչնաթաթ վրացական (C. iberica)։
ՏարածումՏարածված է Արարատյան գոգավորությունից մինչև միջին լեռն, գոտի (մինչև 2200 մ բարձրներում), Շիրակի, Գեղարքունիքի, Սյունիքի և այլ մ...
Տափոլոռ պալարակիր (լատ.՝ Lathýrus tuberósus), պատկանում է բակլազգիների ընտանիքին։ Երիտասարդ պալարներն ունեն շեկ գույնի ճկուն մաշկ: Նրան ձմեռելուց առաջ մեծանում են և կուտակում սննդանյութերի մեծ պաշար։ Այդ ժամանակ նրանց մաշկը հաստանում է, դառնում առավել փխրուն և սևանում, իսկ պալարամիսը սպիտակ է։ Թերզարգացած կարճ արմա...
Գորտնուկ դաշտային (լատ.՝ Ranunculus arvensis), հրանունկազգիների միամյա մոլախոտ։ Ցողունները ճյուղավորված են, ներքևի հատվածում հարթ են, իսկ վերին մասում թավոտ են։ Միջին բարձրությունը հասնում է 30 սմ-ի։ Ունի դեղնականաչավուն, եռաբաժակ տերևներ, որոնցից դուրս են գալիս երկրորդային ցողունները։ Ծաղիկն ունի 5 բաժակաթերթ և 5 պսակաթերթ։ Պտո...
Իշհոտոտ, հավածոր, իշաքոթ, (լատ.՝ Onosma), գաղտրիկազգիների ընտանիքի բազմամյա խոտաբույսերի կամ կիսաթփերի ցեղ։
Կենսաբանական նկարագիրՑողունի բարձր, մինչև 40 սմ է։ Տերևները հերթադիր են, ամբողջաեզր, լայնգծաձև կամ գծաթիաձև։ Բույսն ամբողջովին պատված է խոզաններով։ Ծաղկաբույլը խողավակաձև է կամ մականաձև, ծաղիկները՝ սպիտակավուն կամ դեղին։ ...
Հավակատար (լատ.՝ Amaranthus), հավակատարազգիների ընտանիքի միամյա և բազմամյա բույսերի ցեղ։ Հայտնի է մոտ 5 (այլ տվյալներով՝ 80) տեսակ։
Կենսաբանական նկարագիր
Տերևները հերթադիր են, ամբողջական, ծաղիկները՝ մանր, միասեռ (հազվադեպ՝ երկսեռ), կանաչ, դեղնավուն, վառ կարմրավուն՝ խմբված հասկանման ծաղկաբույլերում։ Ցողունը ճյուղավորվող է, կանգ...
