ՊՈՆՏՈՍ շաբաթ Հայաստանում․ արբանյակային պատկերները կօգնեն Սևանա լճին

Հայաստանի ամերիկյան համալսարանի (ՀԱՀ) Յակոբեան բնապահպանական կենտրոնի և ՀՀ բնապահպանության և ընդերքի տեսչական մարմնի կողմից անցկացվել է ՊՈՆՏՈՍ շաբաթ Հայաստանում։ Միջոցառմանը մասնակցել են նաև ՊՈՆՏՈՍ ծրագրի գործընկերները՝ Հելլաս hետազոտությունների և տեխնոլոգիաների կենտրոնից (Հունաստան), Թրակիայի Դեմոկրիտուս համալսարանից (Հունաստան), «Գրին Օլթերնաթիվ» հասարակական կազմակերպությունից (Վրաստան) և Օդեսայի Ի. Ի. Մեչնիկովի անվան ազգային համալսարանից (Ուկրաինա)։

ՊՈՆՏՈՍ շաբաթն ընդգրկում էր միջոցառումների և գործողությունների լայն շրջանակ՝ երիտասարդ գիտնականների և մասնեգետների համար «Տիեզերական դիտարկումները և շրջակա միջավայրի մոնիտորինգ» թեմայով եռօրյա դասընթաց (մաս երկրորդ), դաշտային ճանաչողական այց հայաստանյան պիլոտային տարածք Սևանա լիճ, ՊՈՆՏՈՍ-ի եզրափակիչ համաժողով, պանելային քննարկում, մամլո ասուլիս և ՊՈՆՏՈՍ Հաքաթոն:

ՊՈՆՏՈՍ շաբաթին հրավիրված էին ավելի քան 100 մասնակիցներ, այդ թվում՝ քաղաքականություն մշակողներ, տեղական ինքնակառավարման և պետական կառավարման մարմինների ներկայացուցիչներ, կրթական և գիտական համայնքի ներկայացուցիչներ, գիտնականներ, հետազոտողներ, ուսանողներ, քաղաքացիական հասարակության ներկայացուցիչներ, լրագրողներ և այլն:

«ՊՈՆՏՈՍ ծրագրի շրջանակներում օգտագործվել են Կոպերնիկուս համակարգի տվյալները և ծառայությունները շրջակա միջավայրի մոնիտորինգ և վերլուծություն իրականացնելու համար։ Մենք մշակել ենք գործիքներ և ալգորիթմներ՝ արբանյակային պատկերները վերլուծելու և տեսնելու, թե ինչ փոփոխություններ են տեղի ունեցել, ինչպիսին է դինամիկան և ինչ կանխատեսումներ կարելի է անել: Մենք հնարավորություն ունենք արբանյակային պատկերներով գնալ 20, 30 և ավելի տարի հետ և տեսնել, թե ինչպիսին է եղել Սևանա լճի վիճակը 1980-ականներին և արդյունքում, ինչպես է այն փոխվել և ինչ կլինի հետո»,- իր խոսքում նշեց Աղավնի Հարությունյանը։

Համաժողովի ընթացքում ներկաները ծանոթացան ՊՈՆՏՈՍ ծրագրի արդյունքներին ՝ հինգ ավարտված գնահատումներին ու ՊՈՆՏՈՍ գործառնական հարթակին: Ներկայացվեցին զեկույցներ հետևյալ թեմաներով՝ Բնապահպանական խնդիրներ, դրանց գնահատումն և հանրային ներգրավվածությունը ՊՈՆՏՈՍ ծրագրի հետազոտության տարածքներում: ՊՈՆՏՈՍ ծրագրի հետազոտության տարածքներն են՝ Սևանա լիճը և նրա ջրհավաք ավազանը (Հայաստան), Վրաստանի ողջ առափնյա գիծը և Կոլխեթի (Կոլխեթի) հարթավայրերը (Վրաստան), Նեստոս գետը, նրա դելտան, դելտային մոտ գտնվող ափամերձ գոտին (Հունաստան) և Դնեստր գետի դելտան և հարակից գետաբերանը, լողափերը և հանգստի գոտիները Օդեսա քաղաքից մինչև Դանուբ գետի դելտա (Ուկրաինա): Չորս երկրներից հետազոտող գիտնականները, մասնավորապես՝ պրոֆեսոր Գեորգիոս Սիլեյոսը Թրակիայի Դեմոկրիտ համալսարանից, դոկտոր Իրակլի Մաչարաշվիլին Վրաստանի «Գրին Օլթերնաթիվ» հասարակական կազմակերպությունից, դոկտոր Սերգեյ Մեդինեցը Օդեսայի Ի. Ի. Մեչնիկովի անվան ազգային համալսարանից (Ուկրաինա) և դոկտոր Կարապետ Գազանճեան ՀԱՀ Յակոբեան բնապահպանական կենտրոնից ներկայացրեցին հետազոտությունների նպատակներն ու արդյունքները։

Այնուհետև հաջորդեցին Հելլաս hետազոտությունների և տեխնոլոգիաների կենտրոնից (Հունաստան) դոկտոր Իոաննիս Մանակոսի, դոկտոր Էլեֆթերիոս Կացիկիսի և Թրակիայի Դեմոկրիտուս համալսարանից (Հունաստան) դոկտոր Նիկոլաոս Կոկկոսի զեկույցները։ Նրանք անդրադարձան ՊՈՆՏՈՍ հարթակին և ռեսուրսներին, դրա բաղադրիչներին և հնարավորություններին, այդ թվում՝ ՊՈՆՏՈՍ տվյալների խորանարդին, ՊՈՆՏՈՍ վեբ հավելվածին և ՊՈՆՏՈՍ Վեբ Աշխարհատեղեկատվական համակարգերին (ԱՏՀ):

ՊՈՆՏՈՍ շաբաթին ներկա էին նաև Հայաստանում իրականացվող Սևծովյան ավազանի (BSB) մի շարք ծրագրերի ներկայացուցիչներ, այդ թվում՝ BSB963 Protect-Streams-4-Sea, BSB1034 The Sea of Wine, BSB1107 BeECO, and BSB1135 AGREEN: Վերջիններս կիսվեցին իրենց ծրագրերով և համապատասխան թարմացումներով:

Համաժողովն ավարտվեց պանելային քննարկմամբ և մամուլի ասուլիսով, որի ընթացքում մասնակիցները պատասխանեցին ավելի քան տասը լրատվամիջոցներից լրագրողների հարցերին:

ՊՈՆՏՈՍ շաբաթվա ընթացքում կազմակերպվել էր եռօրյա դասընթաց երիտասարդ գիտնականների, մասնագետների, տեղական ինքնակառավարման և պետական կառավարման մարմինների ներկայացուցիչների և համալսարանականների համար։ Մասնակիցները ներկայացնում էին ՀՀ շրջակա միջավայրի, տարածքային կառավարման և ենթակառուցվածքների, արտակարգ իրավիճակների նախարարությունները, Երևանի պետական ​​համալսարանը, Արարատի մարզպետարանը (մարզպետարան), ՀՀ գիտությունների ազգային ակադեմիան, Հայաստանի ազգային ագրարային համալսարանը և «Հիդրոօդևութաբանության և մոնիտորինգի կենտրոն» ՊՈԱԿ-ը: Թեմաները մասնավորապես վերաբերում էին բնապահպանական խնդիրների և մարտահրավերների մոնիտորինգին, բնապահպանական խնդիրների բացահայտմանը և արբանյակային պատկերների միջոցով դրանց ուսումնասիրությանը: Դասընթացը ներառում էր ՊՈՆՏՈՍ հարթակը, ինչպես նաև տեսական և գործնական աշխատանքներ Երկրի դիտարկումների վերաբերյալ հետևյալ ուսումնասիրությունների ոլորտների համար՝ ջրի որակ, էվտրոֆիկացիա, ջրային հաշվեկշիռ, ջրի արտադրողականություն և ջրային սթրեսի ինդեքսների գնահատում, անտառածածկույթի փոփոխություններ և շրջակա միջավայրի վրա դրանց ազդեցության գնահատում:

Հոկտեմբերի 12-13-ը ՀՀ բնապահպանության և ընդերքի տեսչական մարմնի և Հայաստանի ամերիկյան համալսարանի (ՀԱՀ) Յակոբեան բնապահպանական կենտրոնը համատեղ կազմակերպել էին ՊՈՆՏՈՍ Հաքաթոն Հայաստանի տարբեր կրթական և ակադեմիական հաստատությունների թիմերի համար:

Հաքաթոնին մասնակցում էին հինգ թիմեր (քսանյոթ ուսանող և հետազոտող), այդ թվում՝ «Libero» (Երևանի պետական ​​համալսարան), «Ecoteam» ( ՀՀ ԳԱԱ Էկոլոգիական նոոսֆերային հետազոտությունների կենտրոն ), «ASPU PONTOS» (Հայկական պետական ​​մանկավարժական համալսարան), «Mind Galactic» (Երևանի պետական ​​համալսարան) և «EcoFuture» (Հայաստանի ազգային ագրարային համալսարան):

Հաքաթոնի մարտահրավերները երկուսն էին․ գեներացնել նոր գաղափարներ՝ օգտագործելով «ՊՈՆՏՈՍ» գործառնական հարթակը և օնլայն ծառայությունները/գործիքները և ներկայացնել «ՊՈՆՏՈՍ» պլատֆորմի համար օգտակար հավելված (կամ առանձին լուծում/գործիք) ստեղծելու առաջարկ՝ օգտագործելով «Կոպերնիկուս» համակարգի տվյալները։

Հաքաթոնի առաջարկվող թեմաները առնչվում էին գաղափարներին, կապված՝ կայուն զարգացման նպատակների, հողային փոփոխությունների (այն կարող է ներառել հողի ծածկույթի/հողօգտագործման տարբեր դասեր, ինչպիսիք են անտառները, մշակաբույսերը, խոտածածկ տարածքները, ջրային մակերեսները և արհեստական ծածկույթները, ինչպիսիք են ճանապարհները և շենքերը), ջրի պահպանմանը և աղտոտմանը, գյուղատնտեսական աշխատանքների (օրինակ՝ մշակաբույսերի չափի գնահատում, հողի խոնավության մասին տեղեկատվության տրամադրում և բերքատվության կանխատեսում) և կլիմայի փոփոխության հետ։

«EcoFuture» թիմի գաղափարն էր տարբեր մեքենաների և պոմպերի միջոցով մաքրել Սևանա լիճը ցիանոբակտերիայից և օգտագործել թափոնները բիոգազի արտադրման համար: Բիոգազի արտադրության համար կարող են օգտագործվել նաև Սևանի ջրհավաք ավազանից տարբեր տեսակի թափոններ։

«Ecoteam»-ի գաղափարն էր ստեղծել լողափերի գնահատման շերտ ՊՈՆՏՈՍ հարթակում, որը կարտացոլի մասնավոր և հանրային լողափերի բնապահպանական իրավիճակը: Այն կստացվի ՊՈՆՏՈՍ հարթակում գոյություն ունեցող շերտերի համադրմամբ։ Գաղափարը կաջակցի լճի տարածքում զբոսաշրջության զարգացմանը։

«ASPU PONTOS» թիմն առաջարկեց դպրոցներում ստեղծել և ներդնել արտադասարանական միջոցառումներ և դասաժամեր՝ կիրառելով ՊՈՆՏՈՍ կրթական համակարգը որպես բջջային հավելված և կայք, որտեղ աշակերտները կարող են ստանալ բնապահպանական գիտելիքներ և տեղեկատվություն (նմանատիպ համակարգեր են «Արմաթ» ինժեներական լաբորատորիան, «Իմ դպրոց», «Սոլոլըրն» համակարգերը)։

«Libero» թիմն առաջարկեց Սևանա լիճը մաքրել երկու եղանակով՝ օգտագործել ցիանոֆագ վիրուսներ ցիանոբակտերիաների ոչնչացման համար և իրականացնել ֆիզիկական մաքրում հետագա օգտագործման համար: Թիմն առաջարկեց նաև բարելավել ՊՈՆՏՈՍ հարթակը՝ ավելացնելով մեթանի արտանետումները գրանցող գործիքը:

«Mind Galactic» թիմի գաղափարն էր կառուցել խողովակաշար ամբողջ Սևանա լճի երկայնքով, կոյուղաջրերը մղել խողովակաշարի մեջ, իրականացնել քիմիական և կենսաբանական մաքրում, հետո նոր ջուրն ուղղել դեպի լիճ:

«Սևծովյան ավազանում շրջակա միջավայրի մոնիտորինգ «Կոպերնիկուս» համակարգով» ՊՈՆՏՈՍ 30 ամսյա ծրագիրը ֆինանսավորվում է ԵՀԳ Սևծովյան ավազանի երկրների անդրսահմանային համագործակցության 2014-2020 թթ. ծրագրի կողմից: ՊՈՆՏՈՍ-ը գիտնականներին, քաղաքականություն մշակողներին, քաղաքացիներին և այլ շահառուներին հասանելի է դարձնում Սևծովյան տարածաշրջանի շրջակա միջավայրի վերաբերյալ ԵՄ Կոպերնիկուս տիեզերական դիտարկման համակարգի տեղեկատվությունը:

Այն օգտագործում է տեղեկատվական տեխնոլոգիաները՝ ինքնաշխատ կերպով Կոպերնիկուսի տվյալները ձեռք բերելու համար, դրանք ինտեգրում է ազգային կամ տարածաշրջանային ենթակառուցվածքներին՝ տվյալների հավաքագրման և մշակման համար, և տրամադրում է Սևծովյան և շրջակա միջավայրի մոնիտորինգի ծառայություններ անդրսահմանային, ստանդարտացված և միատարր ձևով: Շրջակա միջավայրի մոնիտորինգի մշակված համակարգը փորձարկվում է Հայաստանի, Հունաստանի, Վրաստանի և Ուկրաինայի պիլոտային տարածքներում: