Օգնության կանչ՝ Սևանից

Սևանա լճում կրկին ակտիվացել են կապտականաչ ջրիմուռները։ Արդեն տարիներ շարունակ այս ամիսներին լիճը «ծաղկում է», ինչը լի է բազմաթիվ վտանգներով։ Վերջինօրերին կրկին սկսվել են տեսանյութեր և լուսանկարներ տարածվել համացանցում լճի կարգավիճակի վերաբերյալ։ 

Օրինակ ՀՀ ԳԱԱ Էկոլոգանոոսֆերային հետազոտությունների կենտրոնը ևս անդրադաձել է խնդրին՝ նշելով, որ գիտական հետազոտությունները շարունակվում են և արդյունքները պատրաստվում են գիտական հրապարակման։ 

«Սևանա լճի ջրում քլորոֆիլ-а -ի եվրոպական Sentinel-3 ամենօրյա հաճախականությամբ ստացվող արբանյակային լուսանկարների տվյալներով վերծանվել են դեռևս հունիսի 15 - հուլիսի 15 ժամանակահատվածի լուսանկարները։

Էկոկենտրոն-ը շարունակում է հետևել լճի ջրի ծաղկման ընթացքին արբանյակային տեղեկատվության հետևողական վերծանմամբ։

2017-2021 թթ. լճի ջրում քլորոֆիլի քանակության հեռազննման արդյունքները վկայում են, որ ծաղկումը համընկնում է անոմալ բարձր ջերմաստիճանների դրսևորման ժաամանակահատվածին»,– ասված է հայտարարությամբ։

Բացի այդ, այսօր՝ հուլիսի 19-ին ՀՀ շրջակա միջավայրի նախարարությունը ևս հայտարարություն է տարածել՝ պարզաբանելով լճի ծաղկման պատճառները։ 

Հայտարարությամբ ասվում է․ «Սևանա լճում ջրիմուռների (նաև ցիանոբակտերիաների) ծաղկումը հիմնականում պայմանավորված է հետևյալ գործոններով. 

- ֆոսֆորի և ազոտի միացությունների մեծ քանակություն, որը ծառայում է որպես սննդանյութ,

- Ջրի բարձր ջերմաստիճան,

- Լույսի բավականին մեծ ինտենսիվություն

- Լճի մակարդակի իջեցման հետևանքով Փոքր Սևանում հիպոլիմնիումի շերտի կրճատում, իսկ Մեծ Սևանում՝ վերացում։

Հիպոլիմնիումի շերտի կրճատման և բացակայության հետևանքով հատակային շերտից տեղի է ունենում ֆոսֆորի ինտենսիվ անցում ջրաշերտ։

Սևանա լճում ֆոսֆորի կոնցենտրացիան շարունակում է աճել, որովհետեւ լիճը ծանրաբեռնված է մարդու գործունեության հետևանքով առաջացած կեղտաջրերով բերվող կենսանյութերով:

Կեղտաջրերի մուտքը լիճ տեղի է ունենում հետևյալ հիմնական աղբյուրներից.

- կոմունալ-կենցաղային չմաքրված կեղտաջրեր` այդ թվում ափամերձ հանգստյան գոտիների կեղտաջրերը,

- գյուղատնտեսություն և անասնապահություն,

- ջրածածկ բուսական տարածքներ,

- ցանցավանդակային ձկնաբուծություն,

- կոյուղատարին չմիացած սեպտիկ հորեր,

Ներկա պահին Սևանա լիճը գտնվում է ինտեսիվ ծաղկման փուլում, լիճը ըստ տրոֆիկ վիճակի համապատասխանում է մեզոտրոֆիկ վիճակին։

Լճի ինտենսիվ ծաղկման հետևանքվ ֆոսֆատի կոնցենտրացիան նվազում է։ Հունիս ամսվա համեմատությամբ հուլիսի 15-ին ֆոսֆատ իոնի կոնցենտրացիան նվազել է մոտ 2 անգամ: Ինտեսիվորեն կենսազանգվածի կողմից ընթանում է ֆոսֆորի յուրացումը, և երբ ջրում ֆոսֆորի կոնցենտրացիան գրեթե հավասարվի զրոյի, պրոցեսը կավարտվի: Ըստ դիտարկումների, պրոցեսը կտևի 2-3 շաբաթ։

Ջրում լուծված թթվածնի պարունակությունը Սևանա լճի հատակամերձ շերտում դիտվել է 4-8մգ/լ տիրույթում: Մակերևութային և միջին շերտերում լուծված թթվածնի կոնցենտրացիան բավարար է կենդանական աշխարհի պահպանության համար (ԼԹ կոնցենտրացիան մեծ է 6մգ/լ-ից):

Ջրի ջերմաստիճանը լճի հատակամերձ 60 մետր խորության շերտում 4°C է, սական 30 մ խորության շերտերում 5-6°C է, ինչը բարձր է և այդ բարձր ջերմային վիճակը նպաստում է, որ հատակային շերտը ևս մասնակցի ջրաշրջանառությանը:

Ջրի թափանցիկություն դիտվել է 2-2,5 մ տիրույթում ինչը շատ ցածր է։

Հայտնում ենք, որ Սևանա լճի էկոհամակարգի վրկանգնման և որպես դրա խաթարման հետևանքներից մեկի՝ կապտականաչ ջրիմուռների ակտիվացման հիմնախնդրի կարգավորման ուղղությամբ Շրջակա միջավայրի նախարարությունը ձեռնարկում է մի շարք միջոցառումներ և քայլեր․

- Լճում սիգի արդյունագործական որսի կարգավորում

- Ձկնապաշարի համալրում

- Սևանի ջրավազանային կառավարման պլանի մշակում

- Սևանա լճի ջրի նորմերի հաստատում

(Կառավարության 2021 թվականի հուլիսի 22- ի N1211-Ն որոշում)

- Սևանա լճի ափին ապօրինի և ապամոնտաժման ենթակա շենք-շինությունների ապամոնտաժում

- Ջրածածկ և ջրածածկման ենթակա տարածքներում անտառմաքրման աշխատանքներ

- Աղբահանության և աղբի տեղափոխման խնդրի կարգավորում

- «Սևանա լճի շրջակա միջավայրի պաշտպանություն» (EU4Sevan) ծրագրի իրականացում, որի իրականացման արդյունքում ՇՄՆ կողմից կարևորվել են հետևյալ 5 արդյունքների գրանցումը՝

1) Սևանա լճի մոնիթորինգի համակարգի բարելովում վերազինում,

2) էկոհամակարգի համար բարենպաստ և ջրախնա հողօգտագործման ու մշակման փորձառությունների իրականացման համար կարողությունների բարելավում

3) կոյուղաջրերի մշակման, ներառյալ բնական լուծումների կարողությունների բարելավում

4) Սևանա լճի պաշտպանության համար իրազեկումն ու տեղեկատվության հասանելիության բարձրացում՝ ավազանին կից համայնքների, մասնավոր հատվածի և այլ շահագրգիռ կողմերի շրջանում

5) Սևանա լճի էկոհամակարգի կառավարման համակարգի բարելավում։

Մասնավորապես կոյուղաջրերի կառավարման ուղղությամբ նախատեսվում է իրականացնել Գավառի մեխանիկական մաքրման կայանի վերազինում, ինչպես նաև Սևանա լճի ավազանի Վարդենիկ և Ծովինար բնակավայրերի կեղտաջրերի հեռացման և համատեղ մաքրման համակարգի ստեղծում»։

Նախարարությունը նաև կոչ է արել քաղաքացիներին՝ «մենք մեր քայլերով պետք է հետևողականորեն հասնենք Սևանա լճի էկոհամակարգի համար սպառնալիք հանդիսացող մարդածին գործոնների, ու որպես դրանց ածանցյալ՝ բնական երևույթների աստիճանական նվազեցմանն ու իսպառ բացառմանը»։